Poprawa odtwarzania basów (RiK 1974/03)

Szczegóły

Kategoria: Radioamator i Krótkofalowiec

Odsłony: 3021

Poprawa odtwarzania basów
Autor: A.W.
Radioamator i Krótkofalowiec, Rok 24, Marzec 1974r., Nr 3

   Zagadnienie polepszania brzmienia muzyki odtwarzanej za pomocą urządzeń elektroakustycznych jest wciąż aktualne. Widoczny w ostatnich latach postęp dotyczy przede wszystkim nowych urządzeń wyższej klasy. Przeważająca większość radiosłuchaczy i miłośników muzyki korzysta jednak z urządzeń średniej klasy, odtwarzających skutecznie wąskie pasmo częstotliwości od 200 do 4000÷5000Hz na ogół z niedoskonałym odtwarzaniem basów. Jak polepszyć brzmienie tych urządzeń za pomocą prostych środków?

   Podajemy tu kilka rozwiązań, których zastosowanie nie powinno przedstawiać trudności nawet dla mało zaawansowanych radioamatorów. Do głównych przyczyn niezadowalającego brzmienia muzyki odtwarzanej za pomocą urządzeń elektroakustycznych należą:

• niskie parametry przetwornika składającego się z głośnika i jego obudowy,
• zbyt wąskie pasmo odtwarzanych efektywnie częstotliwości, szczególnie w zakresie basów,
• zanik słyszalności tonów niskich w wysokich przy zmniejszaniu głośności, wynikający z własności słuchu ludzkiego.

   Małe, tanie głośniki w niewielkich skrzynkach są przetwornikami niskiej klasy, kiepsko nadającymi się do wartościowej reprodukcji audycji muzycznych. Główne ich wady to: brak basów, silnie "postrzępiona" charakterystyka częstotliwościowa oraz silnie uwydatnione rezonanse własne układu drgającego głośnika i obudowy.

   Walory popularnego odbiornika radiofonicznego i gramofonu elektrycznego mogą być znacznie zwiększone dzięki zastosowaniu lepszej klasy głośników w odpowiedniej obudowie, czyli zestawu głośnikowego. Może być gotowy zestaw wytwarzany fabrycznie lub zestaw wykonany we własnym zakresie (Dane techniczne zestawów ZWG TONSIL były opublikowane w nrach 7/1973 i 2/1974). Efekt będzie tym lepszy, im wyższej klasy zastosuje się zestaw głośnikowy w porównaniu do własności urządzenia pierwotnego. W przypadku tanich urządzeń z głośnikami o mocy do 2W i średnicy do 150mm - można zastosować rozwiązanie przedstawione na rysunku 1.

Rys. 1. Schemat układu tłumiącego częstotliwości średnie za pomocą obwodu rezonansowego C₁L₁

W szereg z cewką głośnika włącza się obwód rezonansowy tłumiący częstotliwości średnie. Spowoduje to uwypuklenie basów i sopranów. Wpływ obwodu na charakterystykę częstotliwościową może być regulowany opornikiem zmiennym R₁ tak, jak to pokazano na rys. 1b.

Czytaj więcej: Poprawa odtwarzania basów (RiK 1974/03)

Lampowy wzmacniacz stereofoniczny m.cz.

Szczegóły

Kategoria: Radioamator i Krótkofalowiec

Odsłony: 4090

Lampowy wzmacniacz stereofoniczny m.cz.
Autor: mgr inż. Zbigniew Raszczuk
Radioamator i Krótkofalowiec, Rok 19, Listopad 1969r., Nr 11

Opis dotyczy modelu wykonanego na zlecenie redakcji i praktycznie wypróbowanego przez konstruktora.

   Który z radioamatorów po powrocie z koncertu nie wyłączał z niesmakiem swego odbiornika lub wzmacniacza monofonicznego, zanim wrażenie pełni dźwięku wyniesione z sali koncertowej nie zatarło się w jego pamięci. Dopiero stereofonia daje możność uzyskania w warunkach domowych efektów akustycznych zbliżonych do odczuwanych w sali koncertowej.

   Projektując wzmacniacz stereofoniczny przyjąłem następujące założenia:

• moc wyjściowa 3÷6W jako zupełnie wystarczająca w warunkach przeciętnego mieszkania;
• pasmo przenoszenia 20Hz÷20kHz;
• zniekształcenia poniżej 2%;
• regulacja niskich i wysokich tonów w granicach ±15÷20dB w stosunku do 1kHz;
• oddzielna regulacja dla obydwu kanałów (ze względu na możliwość uzyskania efektu pseudo-stereofonii przy odbiorze monofonicznym;
• regulacja wzmocnienia za pomocą podwójnego potencjometru;
• regulacja równowagi w granicach ±10dB;
• rozbicie całego pasma przenoszonych częstotliwości na 3 części, co pozwala na zastosowanie najodpowiedniejszych głośników dla każdego zakresu częstotliwości;
• możliwość korekcji charakterystyki przenoszenia przy odtwarzaniu nagrań z płyt, wycinania częstotliwości 9kHz (gwizd interferencyjny przy odbiorze radiofonicznym) oraz obcinania częstotliwości poniżej 100Hz w celu uniknięcia przesłuchu silnika adapterowego;
• mała liczba łatwo dostępnych lamp.

   Schemat jednego ze wzmacniaczy zestawu stereofonicznego przedstawiono na rys. 1. Składa się on ze wzmacniacza wstępnego oraz wzmacniacza końcowego. We wzmacniaczu wstępnym zastosowano dwa stopnie wzmocnienia przy użyciu podwójnych triod. W każdym stopniu jedna z triod pracuje jako wzmacniacz oporowy, druga jako wtórnik katodowy. Mały opór wewnętrzny wtórnika zapobiega wzbudzaniu się układu nawet przy niezbyt starannym montażu.

Rys. 1. Schemat ideowy wzmacniacza stereofonicznego (jeden kanał)
(Uwaga: rysunek ze schematem jest duży więc można go skopiować np. do programu graficznego i obejrzeć szczegóły)

   W pierwszym stopniu przewidziano również układy korekcyjne stosowane przy odtwarzaniu nagrań z płyt i przy odbiorze radiofonicznym. Układy te włączane są oddzielnymi przełącznikami P₁ i P₄. Anoda triody pierwszego stopnia połączona jest z siatką wtórnika przez P₂ i P₃, układem pozwalającym na obcinanie częstotliwości poniżej 100Hz, składającym się z kondensatorów C₄, C₅, C₆ i oporników R₂ i R₃.

Czytaj więcej: Lampowy wzmacniacz stereofoniczny m.cz.

Uniwersalny wzmacniacz głośnikowy

Szczegóły

Kategoria: Radioamator i Krótkofalowiec

Odsłony: 3256

Uniwersalny wzmacniacz głośnikowy
Autor: inż. Zbigniew Faust
Radioamator i Krótkofalowiec, Rok 21, Grudzień 1971r., Nr 12
(na podstawie "Funktechnik" nr 22/1960r.)

   Opisany tu wzmacniacz odznacza się dobrymi parametrami i może mieć bardzo szerokie zastosowanie. Pięć różnych wejść umożliwia dołączenie do niego praktycznie wszystkich źródeł sygnału, z którymi ma do czynienia radioamator, a sięgająca do 10W moc wyjściowa pozwala na nagłośnienie większych pomieszczeń.

Dane techniczne

• Wejścia: mikrofonowe, z odbiornika radiofonicznego, z przystawki UKF, z magnetofonu oraz gramofonu elektrycznego.
• Przełącznik: mowa - muzyka.
• Regulacja barwy dźwięku: w zakresie 32dB, oddzielna dla niskich i wysokich tonów.
• Pasmo przenoszenia: 20Hz÷20kHz ±2dB.
• Moc wyjściowa: znamionowa 6W, maksymalna 10W.
• Współczynnik zniekształceń nieliniowych poniżej 0,5%.
• Zasilanie z sieci 220V/50Hz.

Opis konstrukcji

   Jak widać na schemacie ideowym (rys. 1), uniwersalny wzmacniacz głośnikowy składa się z czterech kanałów wejściowych, dwustopniowego wzmacniacza wstępnego wraz z układem korekcji barwy dźwięku, stopnia odwracającego fazę, stopnia końcowego w układzie przeciwsobnym klasy AB oraz zasilacza sieciowego.

Rys. 1. Schemat ideowy uniwersalnego wzmacniacza głośnikowego
(Uwaga: rysunek ze schematem jest duży więc można go skopiować np. do programu graficznego i obejrzeć szczegóły)

   Pierwszy kanał wejściowy składa się z jednostopniowego wzmacniacza mikrofonowego z lampą L1 i jest przystosowany do przyłączenia mikrofonu dynamicznego (np. typu AMD-106 lub AMD-111 produkcji krajowej). Aby zmniejszyć poziom szumów tego stopnia, napięcie anodowe jest dodatkowo filtrowane prze R₃C₅. Z obwodu anodowego lampy L1 wzmocnione napięcie mikrofonowe przechodzi przez kondensator sprzęgający C₉ do regulatora siły dźwięku R₉.

Czytaj więcej: Uniwersalny wzmacniacz głośnikowy

Układy lampowo-tranzystorowe

Szczegóły

Kategoria: Radioamator i Krótkofalowiec

Odsłony: 3039

Układy lampowo-tranzystorowe
Autor: A.W.
Radioamator i Krótkofalowiec, Rok 24, Kwiecień 1974r., Nr 4

   W użytkowaniu na terenie całego kraju mamy kilka milionów odbiorników lampowych. Zastępowanie ich nowocześniejszymi urządzeniami z elementami półprzewodnikowymi potrwa z pewnością więcej niż dziesięć lat. Wobec tego słuszne jest przyjęcie współistnienia urządzeń lampowych z innymi oraz często łączenia ich w zestawy. Jest możliwa droga jeszcze ściślejszego powiązania układów lampowych z układami zawierającymi elementy półprzewodnikowe przez ich zastosowanie w jednym urządzeniu. Rozwiązania takie - stosowane niekiedy i w wyrobach fabrycznych - są szczególnie atrakcyjne dla radioamatorów, umożliwiają bowiem w prosty sposób zwiększenie walorów użytkowych urządzeń lampowych lub polepszenie ich parametrów. Niżej opiszemy kilka przykładowych rozwiązań.

   Na rys. 1 przedstawiony jest schemat tranzystorowego przedwzmacniacza przemiennika impedancji (oporu) wbudowanego do adaptera piezoelektrycznego, przyłączonego i zasilanego z urządzenia lampowego.

Rys. 1. Schemat wtórnika emiterowego wbudowanego do adaptera

Rozwiązanie to może być przydatne przede wszystkim w przypadku długich połączeń pomiędzy adapterem a wejściem wzmacniacza lampowego. Tranzystor T1 nie wzmacnia w tym układzie napięcia, lecz ma znacznie mniejszą impedancję (opór) wyjściową przy zachowaniu dużej wartości impedancji wejściowej "widzianej" przez przetwornik adaptera. Wobec tego połączenie staje się mało czułe na oddziaływanie szkodliwych pól elektrycznych powodujących zakłócenia (głównie przydźwięk). W układzie powinien być użyty dobry tranzystor typu p-n-p o współczynniku wzmocnienia równym 150÷300 (np. TG3F, ASY35, ASY36, AF426÷AF429 lub podobne). Dioda zenerowska D1 zapewnia utrzymanie odpowiedniego napięcia zasilającego bez względu na wartość prądu płynącego przez tranzystor T1. Może to być dioda typu BZP611-C10 (także BZP611-C11 i BZP611-C12). Współpracujący z nią opornik R₃ powinien mieć moc strat co najmniej 1W.

Czytaj więcej: Układy lampowo-tranzystorowe

Transformatory sieciowe

Szczegóły

Kategoria: Radioamator i Krótkofalowiec

Odsłony: 3113

Transformatory sieciowe
Autor: R.T.
Radioamator i Krótkofalowiec, Rok 26, Kwiecień 1975r., Nr 4

   Gruntowna znajomość transformatorów jest stosunkowo rzadkim przypadkiem nawet wśród doświadczonych radioamatorów. Przeważnie opanowuje się podstawowe zasady oraz technikę projektowania i budowy prostych transformatorów stosunkowo małej mocy. Początkujący radioamatorzy mogą posługiwać się jeszcze dalej posuniętymi uproszczeniami; minimum informacji zawiera niniejszy artykuł, przy czym trzeba zdać sobie sprawę, że zaprojektowane przez nich transformatory nie są optymalnym rozwiązaniem technicznym oraz że w niektórych rzadkich przypadkach wystąpią istotne mankamenty w działaniu transformatora. Zasady działania transformatorów są wykładane w szkołach i powracać do nich nie będziemy. Zwrócimy jednak uwagę na pewne zjawiska podstawowe.

   Na rysunku 1 przedstawiono schemat transformatora. Wyobraźmy sobie, że źródło Z wytwarza na zaciskach transformatora napięcie U₁ o wartości 20V. Przez uzwojenie pierwotne płynie wówczas prąd magnesowania I_m20 o wartości np. 10mA. Zwiększamy napięcie dostarczane przez źródło do 40V. Pomiar prądu wykaże, że prąd magnesowania I_m40 wynosi np. 17mA. Obciążamy teraz uzwojenie wtórne opornikiem tak dobranym, że moc pobierana wynosi 8W (80V, 100mA). Wartość prądu pierwotnego wzrosła o I_ob równy 250mA i wynosi 267mA. Co wynika z tego doświadczenia?

Rys. 1. Schemat transformatora (przykład)

1. Prąd magnesowania nie jest wprost proporcjonalny do napięcia, bowiem zależy w istotny sposób od własności rdzenia stalowego.
2. Przy zwiększaniu napięcia na zaciskach uzwojenia pierwotnego transformatora, prąd magnesowania I_m ustali się w takiej wartości, aby wzbudzana drogą samoindukcji siła elektromotoryczna miała wartość równą wartości doprowadzonego napięcia.
3. Pobór energii elektrycznej z uzwojenia wtórnego spowoduje pobieranie energii ze źródła zasilającego, przy czym moc pobierana jest większa od oddawanej - w przykładzie moc pobierana wynosi 10W (40V, 250mA). Różnicę stanowią straty w transformatorze przekształcające się w ciepło.
4. Stosunek napięcia wtórnego do pierwotnego ma się w przybliżeniu jak stosunek liczby zwojów uzwojenia wtórnego do pierwotnego. Nieco większa liczba zwojów uzwojenia wtórnego jest uzasadniona koniecznością skompensowania strat - wówczas stosunek napięć U₂ do U₁ równa się założonemu (w przykładzie U₂/U₁=2).

   Czytaj więcej: Transformatory sieciowe

Wzmacniacz stereofoniczny W-600

Szczegóły

Kategoria: Radioamator i Krótkofalowiec

Odsłony: 4591

Wzmacniacz stereofoniczny W-600
Przegląd schematów, autor J.J.
Radioamator i Krótkofalowiec, Rok 21, Luty 1971r., Nr 2

   Łódzkie Zakłady Radiowe FONICA produkują wzmacniacz stereofoniczny typu W-600. Parametry tego wzmacniacza kwalifikują go do kategorii "Hi-Fi".

   Wzmacniacz W-600 dostosowany jest do zasilania dwu kolumn głośnikowych. Może współpracować z mikrofonem, radiem i magnetofonem, a także z gramofonem elektrycznym wyposażonym we wkładkę krystaliczną lub dynamiczną. Wymienione źródła sygnału mogą być stereofoniczne, albo monofoniczne.

   Wygląd zewnętrzny wzmacniacza uwidoczniono na rys. 1.

Rys. 1. Widok ogólny wzmacniacza stereofonicznego W-600

Dane techniczne

• Zasilanie: 220V lub 110V, 50Hz
• Moc pobierana: ok. 140VA
• Moc wzmacniacza: maksymalna 2×10W, znamionowa 2×6W
• Opór głośników: 15Ω
• Zniekształcenia nieliniowe: 1,5% na częstotliwościach 40, 1000 i 12500Hz
• Charakterystyka częstotliwości: 40÷15000Hz ± 3dB

  Czytaj więcej: Wzmacniacz stereofoniczny W-600

Amatorski wzmacniacz akustyczny "Melodia"

Szczegóły

Kategoria: Radioamator i Krótkofalowiec

Odsłony: 4564

Amatorski wzmacniacz akustyczny "Melodia"
Lech Krzymowski
Radioamator i Krótkofalowiec, Rok 20, Wrzesień 1970r., Nr 9

   Wzmacniacz, którego schemat przedstawiono na rysunku 1, nie jest żadną rewelacją ani nowością, jednak ze względu na uzyskiwane wyniki może zainteresować amatorów dobrej muzyki i entuzjastów małych zespołów beatowych.

   Zastosowanie w nim takich zespołów, jak 3-kanałowy układ miksera oraz klawiszowy przełącznik zmiany charakterystyki częstotliwości wzmacniacza z równoczesną płynną regulacją w zakresie skrajnych częstotliwości pasma akustycznego, daje dobre efekty, co stwierdzono przy użyciu magnetofonu ZK-120 i adaptera. Wyniki były nieporównywalne z możliwościami przeciętnych układów nawet produkcji fabrycznej. Również próba z zespołem beatowym wypadła pomyślnie.

Rys. 1. Schemat ideowy wzmacniacza akustycznego "Melodia"
(Rysunek jest duży więc można go skopiować np. do programu graficznego i obejrzeć szczegóły)

   Schemat blokowy wzmacniacza na rysunku 2 wyjaśnia przeznaczenie poszczególnych stopni układu.

Czytaj więcej: Amatorski wzmacniacz akustyczny "Melodia"

Budujemy wzmacniacz stereofoniczny

Szczegóły

Kategoria: Radioamator i Krótkofalowiec

Odsłony: 3906

Budujemy wzmacniacz stereofoniczny
inż. Zbigniew Faust
Radioamator i Krótkofalowiec, Rok 22, Maj 1972r., Nr 5
(Opracowano na podstawie "Funktechnik" nr 23, 24/1965 i nr 2/1966)

   Podaję opis konstrukcyjny wzmacniacza stereo, przeznaczonego do współpracy z gramofonem stereofonicznym. Wzmacniacz zawiera dwa kanały: lewe i prawy. Każdy kanał składa się ze stopnia wejściowego, układów regulacji głośności i balansu oraz stopnia końcowego. W stopniu wejściowym odbywa się wstępne wzmocnienie słabych sygnałów z adaptera, a także korekcja charakterystyki częstotliwościowej odtwarzanych nagrań z płyt przez odpowiednie podniesienia lub obniżenie tonów niskich i wysokich. Układ regulacji głośności pozwala zmieniać w sposób ciągły siłę dźwięku nagrań płytowych, natomiast regulacja balansu umożliwia wyrównanie głośności odtwarzania obu kanałów. Stopień końcowy nie różni się niczym od podobnego stopnia wzmacniacza monofonicznego.

Konstrukcyjnie wzmacniacz został podzielony na 3 człony:

1. układ korekcji barwy dźwięku,
2. dwustopniowy wzmacniacz końcowy,
3. zasilacz sieciowy.

Poszczególne człony układu montuje się na oddzielnych płytkach bakelitowych, dzięki czemu jest ułatwione eksperymentowanie z układem.

Dane techniczne

• Moc wyjściowa: max 2×4W
• Czułość: około 100mV
• Pasmo przenoszenia: 5Hz÷20kHz (-3dB)
• Współczynnik zniekształceń nieliniowych: poniżej 5%
• Zasilanie z cieci 220V/50Hz, moc pobierana około 80W.

UKŁAD KOREKCJI BARWY DŹWIĘKU

Zawiera on w każdym kanale dwa stopnie wzmocnienia napięciowego oraz układ regulacji barwy dźwięku, oddzielnie dla niskich i wysokich tonów.

Schemat ideowy przedstawiono na rysunku 1. Oba kanały wzmacniacza są jednakowe i wobec tego wystarczy opis tylko jednego z nich. Sygnał wejściowy z adaptera stereofonicznego przechodzi poprzez znormalizowane gniazdo wejściowe We i kondensator sprzęgający C₁ do regulatora siły dźwięku R₁, a następnie poprze kondensator C₂ do siatki sterującej lampy L_1a. Opornik upływowy siatki ma wartość 1MΩ. W obwodzie katodowym lampy znajduje się opornik R₆ do wytworzenia napięcia polaryzacji siatki, zblokowany kondensatorem C₄. Wzmocniony w obwodzie anodowym sygnał doprowadza się poprze opornik R₄ i kondensator C₆ do układu regulacji barwy dźwięku. Aby wysokie tony nie zostały za bardzo osłabione, opornik R₄ jest zbocznikowany kondensatorem C₅. W pierwszym stopniu wzmocnienia występuje ponadto sprzężenie zwrotne między anodą i siatką lampy L_1a (opornik R₅). Dzięki temu sprzężeniu uzyskuje się bardziej liniową charakterystykę przenoszenia i mniejszy współczynnik zniekształceń nieliniowych.

Rys. 1. Schemat ideowy układu korekcji barwy dźwięku

Układ regulacji barwy dźwięku składa się z dwóch obwodów RC. Pierwszy obwód obejmuje elementy R₇R₈R₉C₇C₈ przeznaczone do regulacji w zakresie niskich tonów, drugi zaś (C₉R₁₁C₁₀) pozwala zmieniać charakterystykę przenoszenia w obszarze tonów wysokich. Opornik R₁₀ jest elementem odsprzęgającym obwód regulacji tonów niskich od obwodu regulacji tonów wysokich.

Czytaj więcej: Budujemy wzmacniacz stereofoniczny

Filtry wygładzające tętnienie

Szczegóły

Kategoria: Radioamator i Krótkofalowiec

Odsłony: 3590

Filtry wygładzające tętnienie
R.T.
Radioamator i Krótkofalowiec, Rok 26, Maj 1975r., Nr 5

   Teoretycznie można zastosować w prostowniku kondensator o taj dużej pojemności, że uzyska się dowolnie małe tętnienie wyprostowanego prądu. Wobec taniości kondensatorów elektrolitycznych takie rozwiązania niekiedy stosuje się w praktyce. Przeważnie jednak zachodzi konieczność zastosowania filtru wygładzającego tętnienie. Stosowanie kondensatorów o bardzo dużej pojemności może powodować przeciążenie prądowe diody prostowniczej i jest kosztowne; poza tym kondensatory zajmują sporo miejsca.

   Działanie filtru postaramy się wyjaśnić w oparciu o rys. 1a. Na kondensatorze prostownika (C0) występuje składowa stała napięcia U₀ oraz jego składowa zmienna, którą nazywamy tętnieniem. Dla tej składowej zmiennej opornik R_F1 i kondensator C_F1 można rozpatrywać jako swego rodzaju dzielnik napięcia. Jeżeli opór kondensatora dla składowej zmiennej jest wielokrotnie mniejszy od oporu opornika R_F1, to jest jasne, że na wyjściu prostownika (do którego kondensator C_F1 jest przyłączony równolegle) wystąpi mniejsze tętnienie.

   Jeżeli na wejściu filtru mamy tętnienie T₀, a na wyjściu filtru pożądane jest tętnienie mniejsze T₁, to wartości elementów filtru można ustalić z następującej zależności:

   (1)

   Wzór dotyczy tętnienia o częstotliwości 100Hz występującego w prostownikach dwupołówkowych. W przypadku prostowników jednopołówkowych licznik prawej strony równania mnożymy przez 2.

   Prąd wyprostowany wydzielać może w oporniku R_F1 znaczną moc, co jest niepożądane. Aby temu zaradzić, stosowane są dwa rozwiązania. Jedno z nich przedstawiono na rys. 1b. Polega ono na zastosowaniu filtru dwuogniwowego, z którego pobiera się dwa napięcia zasilające: jedno zaraz za opornikiem R_F1 do stopni większej mocy, nie wymagających tak starannego filtrowania, drugie za opornikiem R_F2 - do stopni sterujących, radioodbiorczych i innych wymagających idealnego wygładzenia tętnienia.

Czytaj więcej: Filtry wygładzające tętnienie