Radioamator i Krótkofalowiec Polski, Rok 22, Październik 1972 r., Nr 10.
TREŚĆ NUMERU.
- Z KRAJU I ZAGRANICY.
- Misja handlowa przemysłu radiowego USA w Polsce (245)
- XVII Generalne Zebranie Międzynarodowej Naukowej Unii Radiowej (URSI) (245)
- Radiotelefon na zakres 450 - 470 MHz (245)
- Nowe przyrządy pomiarowe marki CSRS (245)
- Elektronika powszechnego użytku na Międzynarodowych Targach Poznańskich (246)
- Misja handlowa przemysłu radiowego USA w Polsce (245)
- TELEWIZJA.
- Ogólne omówienie zasadniczych podzespołów w odbiornikach telewizji kolorowej - Cz. I - Marek Tarnowski (249)
- ELEKTROAKUSTYKA.
- Stereofoniczny zestaw akustyczny "Ziphona S" - Cz. II i ostatnia - mgr inż. Jerzy Serafin (250)
- Przedwzmacniacz do magnetofonów ZK 140 i ZK 145 - Janusz Gajewicz (262)
- RADIOKOMUNIKACJA AMATORSKA.
- Tranzystorowy odbiornik do łowów na lisa "FOX" - Ludwig Dzida - SP3CAR (253)
- TECHNIKA POMIAROWA.
- Oscyloskop impulsowy - Zbigniew Waluś (255)
- CZY WIECIE, ŻE... (263)
- RÓŻNE.
- Praktyczne porady warsztatowe - Juliusz Kabarowski (264)
- KRÓTKOFALOWIEC POLSKI (265)
- RADIOAMATORSTWO W LOK (268)
Z KRAJU I ZAGRANICY.
- Misja handlowa przemysłu radiowego USA w Polsce.
W dniach 18-23 września przebywała w Warszawie specjalna misja handlowa złożona z prezydentów i dyrektorów 12 najpoważniejszych firm radiowych USA dla nawiązania kontaktów handlowych i zbadania możliwości dostarczania na nasz rynek produktów takich firm, jak RCA, COLLINS-RADIO, GENERAL DATA Comm, Industries, ITT, MAGNAVOX, GENERAL DYNAMICS Corporation. - XVII Generalne Zebranie Międzynarodowej Naukowej Unii Radiowej (URSI).
W dniach 21 do 29 września bieżącego roku pod patronatem Prezesa Rady Ministrów Piotra Jaroszewicza odbyło się w Warszawie Generalne Zebranie Międzynarodowej Naukowej Unii Radiowej (Union Radio Scientifique Internationale) z udziałem ponad 600 naukowców z 31 krajów. - Radiotelefon na zakres 450 - 470 MHz.
Coraz większe zapotrzebowanie na częstotliwości dla różnych służb ruchomych zmusiło producentów do przejścia na zakresy dal decymetrowych.
Przykładem rozwiązania tego typu sprzętu jest radiotelefon "Pocketfone" firmy PYE (Rys.). - Nowe przyrządy pomiarowe produkcji CSRS.
W znanej z wysokiej jakości produkcji przyrządów pomiarowych czechosłowackiej firmie METRA-BLANSKO opracowano serię nowoczesnych przyrządów pomiarowych dla różnych zastosowań serwisowych i laboratoryjnych. Przykładem takiego rozwiązania jest przyrząd typu PU 160 przeznaczony do pomiarów napięć i oporów o dużym oporze wejściowym (Rys.).
Radiotelefon "Pocketfone" (z lewej) i elektroniczny przyrząd typu PU 160 (z prawej).
- Elektronika powszechnego użytku na Międzynarodowych Targach Poznańskich.
Światłomierz i odbiornik tranzystorowy wyposażony w wewnętrzną antenę ferrytową oraz antenę teleskopową.
Rozbudowane odbiorniki radiowe wielozakresowe.
Ogólne omówienie zasadniczych podzespołów w odbiornikach telewizji kolorowej - Część I.
Ze względu na różnice występujące w różnych konstrukcjach odbiorników telewizji kolorowej ograniczam się tu tylko do ogólnego opisu podzespołów stosowanych w odbiornikach produkcji europejskiej.
Układ odbiornika programów telewizji kolorowej jest znacznie bardziej skomplikowany w porównaniu z odbiornikiem telewizji czarno - białej. Szereg zespołów ma zaostrzoną tolerancję, co rzutuje na bardzo skomplikowany proces technologiczny. W artykule tym, przeznaczonym dla czytelników znających zagadnienia TY czarno - białej, będą opisane tylko te podzespoły odbiorników telewizji kolorowej, które znacznie różnią się od dotychczas stosowanych w odbiornikach telewizji czarno - białej.
Stereofoniczny zestaw akustyczny "ZIPHONA-S" - Część II i ostatnia.
Konstrukcja
Wzmacniacz akustyczny wraz z gramofonem "Ziphona" umieszczono w obudowie o rozmiarach 400 x 300 x 100 mm, wykonanej ze sklejki, którą następnie oklejono fornirem. Boki obudowy (grubości 10mm) łącznie ze ścianką dolną (grubości 8mm) stanowią jedną całość, natomiast płyta górna przeznaczona do umocowania gramofonu jest wykonana ze sklejki o grubości 12mm i przykręcona do obudowy za pomocą czterech wkrętów do drewna. Otwór do zamocowania gramofonu "Ziphona" wycinamy zgodnie z ulotką dołączoną przez producenta.
Wszystkie bloki funkcjonalne wzmacniacza akustycznego są przymocowane do obudowy urządzenia.
Przedwzmacniacz (oba kanały) został zmontowany na płytce drukowanej (Rys. 5), której widok ogólny przedstawiono na Rys. 6.
Rys. 5. Połączenia drukowane i rozmieszczenie elementów na płytce przedwzmacniacza.
Rys. 6. Widok ogólny przedwzmacniacza.
Omówione zespoły zostały umocowane do przedniej ścianki obudowy, do której za pomocą czterech wkrętów przykręcono płytę czołową w wygrawerowanymi na niej napisami. Płytę czołową, której główne rozmiary podano na Rys. 7, wykonano z blachy aluminiowej, półtwardej o grubości 1,8mm.
Rys. 7. Płytka czołowa gramofonu - rozmiary.
Stopnie końcowe oraz zasilacz sieciowy (Rys. 8 i Rys. 9) zostały przymocowane do spodu obudowy za pomocą wkrętów wpuszczanych. Elementy zasilacza, ze względu na pewną dowolność w ich wyborze mogą być zmontowane w różny sposób. Przykładowe rozwiązanie przedstawiono na Rys. 10.
Rys. 8. Połączenia drukowane i rozmieszczenie elementów na płytce wzmacniacza mocy.
Rys. 9. Widok ogólny wzmacniacza mocy (z lewej).
Rys. 10. Widok ogólny zasilacza sieciowego (rozwiązanie przykładowe) (z prawej)
Na Rys. 11 uwidoczniono rozmieszczenie poszczególnych zespołów i elementów wewnątrz obudowy gramofonu.
Rys. 11. Rozmieszczenie podzespołów i elementów stereofonicznego wzmacniacza gramofonowego wraz z zasilaczem sieciowym wewnątrz obudowy (widok z góry).
Obudowy głośników o rozmiarach 800 x 300 x 160mm wykonano ze sklejki o grubości 8mm. Jedynie płytę czołową kolumny, której kształt i rozmiary przedstawiono na Rys. 12 wykonano ze sklejki o grubości 12mm.
Rys. 12. Płyta czołowa kolumny głośnikowej - rozmiary.
Konstrukcję obudowy głośników wzmocniono listwami usztywniającymi o przekroju 20 x 20mm; służą one jednocześnie do przytwierdzenia płyty czołowej i tylnej ścianki do obudowy. Zespoły głośników są połączone ze wzmacniaczem za pomocą kabli (np. sznur oświetleniowy) o długości 4m zakończonych odpowiednimi wtyczkami.
Widok ogólny gramofonu "Ziphona-S" z kolumnami głośnikowymi przedstawiono w części I artykułu - nr 9/72, strona 221.
Tranzystorowy odbiornik do łowów na lisa "FOX".
Wykonany przeze mnie odbiornik jest 9 - tranzystorową superheterodyną o typowym układzie. W tego rodzaju odbiornikach stosuje się najczęściej pojemnościowe strojenie heterodyny. Ja zastosowałem indukcyjne; daje ono takie same efekty, a w rozwiązaniu mechanicznym jest znacznie prostsze.
Oscyloskop impulsowy.
Opisany tu oscyloskop stanowi przyrząd o uproszczonej konstrukcji, możliwej do wykonania w warunkach amatorskich. Umożliwia on śledzenie przebiegów impulsowych od 0,1 do 50000 mikrosekund o amplitudzie on 100mV do 600V, a także krzywych periodycznych procesów w zakresie częstotliwości od 20Hz do 10MHz, pomiar długości amplitudy impulsów, porównywanie faz dwóch obserwowanych przebiegów, porównywanie częstotliwości przy wykorzystaniu figur Lissajous, a wraz z odpowiednio przystosowanym generatorem sygnałów - badanie krzywych rezonansowych filtrów pasmowych i obwodów.
Przedwzmacniacz do magnetofonów ZK 140 i ZK 145.
Opisany przedwzmacniacz służy do wzmocnienia napięć uzyskiwanych bezpośrednio z głowicy magnetofonowej. Przyłączając wyjście przedwzmacniacza do wejścia dodatkowego wzmacniacza lub np. słuchawki, można odtwarzać nagrania stereofoniczne z taśm albo dokonywać zapisu synchronicznego. Dla przykładu: na ścieżce 1-2 mamy nagrany podkład muzyczny, a zamierzamy zapisać towarzyszący tekst na ścieżce 3-4. W tym celu włączamy przełącznikiem 3-4 ścieżkę, na której nastąpi zapis. Magnetofon ustawiamy w pozycji "Zapis". Po włączeniu napędu podkład muzyczny ze ścieżki 1-2 wzmacnia nasz przedwzmacniacz. Możemy więc słyszeć go przez słuchawki lub głośnik, zaś na ścieżce 3-4 dokonujemy synchronicznego zapisu. Możemy odtwarzać ten złożony zapis wykorzystując wzmacniacz magnetofonu i włączając dwie ścieżki jednocześnie; można oczywiście odtwarzać każdą ścieżkę oddzielnie.
Schemat przedwzmacniacza przedstawiono na Rys. 1. Układ składa się z trójstopniowego wzmacniacza o bezpośrednim sprzężeniu między stopniami oraz z filtru napięcia zasilającego, wyposażonego w tranzystor T4. Korekcję częstotliwości dostosowano do prędkości przesuwu taśmy 9,53 cm/s. Zakres odtwarzanych częstotliwości: 40Hz - 14kHz.
Rys. 1. Schemat ideowy przedwzmacniacza.
Przedwzmacniacz zmontowano na płytce drukowanej przedstawionej na Rys. 2.
Rys. 2. Płytka drukowana i rozmieszczenie elementów na płytce.
Całość połączono z magnetofonem wykorzystując pięciostykowy wtyk dołączony do gniazda magnetofonu. Długość przewodu wynosi około 0,7m. Wzmocniony sygnał jest odbierany z gniazdka umieszczonego w obudowie przedwzmacniacza. Całość po wyregulowaniu należy umieścić w ekranowanym pudełku.
Praktyczne porady warsztatowe.
Wzajemne usytuowanie elementów indukcyjnych w konstrukcjach elektroakustycznych.
Wiele kłopotu przy konstruowaniu wzmacniaczy m.cz., radioodbiorników, magnetofonów itp. sprawiają mniej doświadczonym radioamatorom szkodliwe sprzężenia indukcyjne występujące pomiędzy niewłaściwie rozmieszczonymi transformatorami, dławikami, silnikami lub innymi elementami wytwarzającymi wokół siebie rozproszone pole magnetyczne.
Planując rozmieszczenie tych podzespołów na płycie montażowej, radioamatorzy kierują się ogólnymi zasadami wzajemnego sytuowania elementów indukcyjnych, opisywanymi w literaturze fachowej a polegającymi głównie na maksymalnym oddaleniu tych elementów od siebie i prostopadłym ustawieniu rdzeni transformatorów dławików, cewek itp. względem siebie. Ekranowanie magnetyczne tych elementów raczej nie wchodzi w rachubę ze względu na trudność realizacji i małą skuteczność.
Po zmontowaniu i uruchomieniu urządzenia często okazuje się, że teoretyczne kalkulacje niezupełnie sprawdzają się w praktyce i usytuowanie niektórych podzespołów wymaga korekcji, gdyż mimo zachowania wszelkich prawideł rozmieszczenia elementów indukcyjnych, występuje przykry przydźwięk sieciowy. Przesada w oddalaniu elementów indukcyjnych od siebie może być również powodem zakłóceń indukowanych w zbyt długich przewodach łączących, a poza tym prowadzi do zbędnego zwiększenia gabarytów urządzenia. Ponieważ o wzajemnym oddziaływaniu elementów indukcyjnych na siebie decyduje nie jeden, lecz cały zespół czynników równocześnie, optymalne usytuowanie tych elementów na chassis uzyskujemy dopiero po wielu próbach i przeróbkach montażu.
Wszystkich tych pracochłonnych i nierzadko psujących ostateczny efekt poprawek można uniknąć stosując opisaną w dalszym ciągu artykułu metodę akustycznego sytuowania elementów indukcyjnych względem siebie. Polega ona na zasilaniu jednego z tych podzespołów np. transformatora, w trakcie projektowania schematu montażowego, napięciem o częstotliwości akustycznej i odsłuchu sygnału m.cz. ewentualnie indukowanego w uzwojeniu sąsiadującego z nim innego podzespołu, np. dławika. Metodę tę ilustruje rys. 1 przedstawiający schematycznie układ elektryczny najczęściej stosowany przez konstruktorów przy rozwiązywaniu problemu wzajemnego usytuowania transformatora zasilającego (sieciowego) i transformatora wyjściowego (głośnikowego).
Rys. 1. Schemat jednego z układów odsłuchowych przy ustalaniu wzajemnego ustawienia transformatora sieciowego i głośnikowego.
Obydwa transformatory ustawiamy prowizorycznie na chassis. Po zabezpieczeniu końcówek uzwojeń wtórnych (anodowego i żarzenia) transformatora sieciowego przed przypadkowym zwarciem lub możliwością porażenia, przyłączamy pierwotne (tj. sieciowe) uzwojenie tego transformatora, za pośrednictwem izolowanego przewodu dwużyłowego, do gniazda sieciowego. Do wtórnego (niskooporowego) uzwojenia transformatora wyjściowego (głośnikowego) przyłączamy głośnik dobrze odtwarzający niskie tony (w obudowie lub na ekranie!), najlepiej ten, który ma pracować w danym urządzeniu.
Zmieniając odległość między obu transformatorami oraz kąt wzajemnego ustawienia rdzeni, dążymy do uzyskania zaniku słyszalnego w głośniku tonu o częstotliwości 50Hz. Takie usytuowanie transformatorów, przy którym mimo zachowania niewielkiej odległości pomiędzy nimi, w głośniku panuje całkowita cisza, jest ustawieniem optymalnym, które zaznaczamy obrysowując kontury obu transformatorów bezpośrednio na chassis lub na podłożonym papierze. Zamiast głośnika możemy użyć do odsłuchu indukowanego w transformatorze wyjściowym przydźwięku sieciowego słuchawek radiowych - włączonych do pierwotnego (wysokooporowego) uzwojenia transformatora. Mając jednak na uwadze fakt, że przeciętne słuchawki nie odtwarzają dobrze niskich tonów i w przypadku zasilania transformatora sieciowego prądem o częstotliwości 50Hz, sprawdzian taki może się okazać zawodny.
Transformator sieciowy możemy również zasilać sygnałem o częstotliwości większej niż 50Hz, uzyskiwanym z dowolnego generatora akustycznego o wystarczająco dużej mocy. Jako generatora można z powodzeniem użyć w tym celu jakikolwiek wzmacniacz m.cz. (np. z radioodbiornika) wprowadzając do niego dodatnie sprzężenie zwrotne o odpowiedniej charakterystyce częstotliwościowej.
Odsłuch sygnału indukowanego w podzespole sąsiadującym z elementem zasilanym można przeprowadzać także za pośrednictwem wzmacniacza m.cz., np. szukacza sygnałów (signal-tracera), przy czym, w tym przypadku, szczególnie przydatne są wzmacniacze tranzystorowe niewrażliwe na zewnętrzne pola zakłócające. Do wejścia wzmacniacza należy przyłączyć uzwojenia niskooporowe krótkimi, względnie ekranowanymi przewodami.
Opisaną metodę można stosować dla wzajemnego sytuowania dławików w filtrach prostowników względem transformatora sieciowego, dwu transformatorów wyjściowych we wzmacniaczach dwukanałowych (np. stereofonicznych) względem siebie, transformatorów, dławików i głowic odtwarzających lub uniwersalnych względem silnika w magnetofonach i gramofonach.
Warunkiem powodzenia opisanej metody jest zasada, aby moc sygnału m.cz. doprowadzonego do uzwojenia jednego z elementów indukcyjnych była w przybliżeniu równa mocy prądu zmiennego przepływającego w uzwojeniach tego elementu podczas normalnej pracy projektowanego urządzenia, zaś przy odsłuchu sygnału indukowanego w sąsiednich podzespołach indukcyjnych - istotne jest właściwe dopasowanie głośnika lub słuchawek do impedancji badanego uzwojenia.
Zamiana diody selenowej SPS-2-40-05 diodą germanową DOG31 w Odbiornikach Telewizyjnych "Neptun 1741" i podobnych.
W układzie automatyki kluczowanej odbiornika TV "Neptun" 17 cali pracuje dioda selenowa SPS-2-40-05 oznaczona na schemacie jako D9. Uszkodzenie (przebicie) tej diody uniemożliwia regulację kontrastowości obrazu.
Trudności nabycia diody tego typu skłoniły mnie do prób zastąpienia jej diodą ostrzową germanową. Okazało się, że zupełnie poprawnie pracuje na tym miejscu dioda germanowa DOG31. Niektóre egzemplarze DOG31 mogą jednak wymagać zwiększenia napięcia polaryzacji w kierunku przewodzenia poprzez zmniejszenie wartości opornika R149 z 16MΩ na 10MΩ.
Krótkofalowiec Polski.
Radioamatorstwo w LOK.
Wydawnictwa Komunikacji i Łączności.