A.M. Boncz-Brujewicz
Układy elektroniczne w nauce i technice
Państwowe Wydawnictwo Naukowe, wydanie 2, Warszawa, 1973
Z języka rosyjskiego przełożyli: Władysław Bogusz, Marian Herman, Leonard Tykarski, Leszek Widomski
OD TŁUMACZY
Przedstawiona czytelnikowi polskiemu praca prof. A.M. Boncz-Brujewicza poświęcona jest układom elektronicznym, stosowanym powszechnie w fizyce doświadczalnej i w technice (choć można je wyzyskać do budowy aparatury stosowanej w biologii, medycynie, psychologii doświadczalnej itd.), przy czym autor zaadresował ją do fizyków doświadczalników, którzy z układami tymi spotykają się w swej pracy laboratoryjnej. Wychodząc z tego założenia, w książce podano zarówno opisy działania, jak i konkretne rozwiązania układów elektronicznych. Jako pewnego rodzaju encyklopedia elektroniki może ona być użyteczna dla szerokiego grona nie tylko fizyków, lecz i techników pracujących w tej dziedzinie, a także dla studentów uniwersytetów i politechnik.
W literaturze polskiej pozycje tego typu należą do rzadkości. Aby użyteczność książki była jak największa, tłumacze musieli rozwiązać szereg problemów terminologicznych w taki sposób, by zachowując jak najwierniej styl autora jednocześnie nie odbiegać od przyjętego u nas nazewnictwa. Autor wprowadza bowiem wiele pojęć, które nie są powszechnie stosowane (nawet w literaturze radzieckiej), a których wprowadzenie miało na celu głębsze wniknięcie w fizykę omawianych procesów czy zjawisk. W tłumaczeniu zmieniono również oznaczenia symboli we wzorach (z wyjątkiem szeregu oznaczeń dotyczących tranzystorów), biorąc pod uwagę pewne nawyki czytelnika polskiego.
Bogactwo tematów i układów przedstawionych w tej książce stanowi jej niewątpliwą zaletę. Jednocześnie jednak wydaje się, że nie w pełni uwzględniono układy tranzystorowe, które obecnie zdecydowanie wypierają z laboratoriów dotychczas niezastąpione układy lampowe. Tłumacze czują się więc w obowiązku zachęcić czytelnika do zapoznania się z odpowiedniki książkami z tej dziedziny.
Szybki rozwój elektroniki, dokonujący się na naszych oczach, wymaga od interesujących się tą dziedziną stałego śledzenia czasopism specjalistycznych, w których można znaleźć bieżące informacje o nowych tendencjach i osiągnięciach.
Rozdział I
OBWODY ELEKTRYCZNE ZAWIERAJĄCE ELEMENTY BIERNE
- Parametry i charakterystyki obwodów liniowych (13)
- Elementy liniowe obwodów elektrycznych (13)
- Równoważne układy zastępcze (16)
- Oporności zespolone obwodów liniowych (18)
- Charakterystyki przenoszenia obwodów liniowych w stanie ustalonym (24)
- Obwody sprzężone (28)
- Przechodzenie sygnałów o złożonym widmie przez obwody liniowe (33)
- Charakterystyki przejściowe obwodów liniowych (38)
- Charakterystyki przejściowe prostych obwodów liniowych (38)
- Analiza operatorowa charakterystyk przejściowych obwodów liniowych (44)
- Stany nieustalone w obwodach RLC (47)
- Związek charakterystyk przejściowych obwodów z charakterystykami przenoszenia dla stanów ustalonych (52)
- Czwórniki (53)
- Równania i parametry czwórników (53)
- Układy zastępcze czwórników (56)
- Parametry czwórników obciążonych (60)
- Łączenie czwórników (64)
- Obwody o stałych rozłożonych (67)
- Stany ustalone w liniach długich (67)
- Impedancja wejściowa linii (72)
- Stany nieustalone w liniach długich (75)
- Dopasowanie linii długich (79)
- Linie opóźniające. Linie sztuczne (84)
- Obwody nieliniowe i obwody o zmiennych parametrach (89)
- Niektóre elementy nieliniowe obwodów elektrycznych (89)
- Charakterystyki dynamiczne obwodów nieliniowych (97)
- Aproksymacja charakterystyk szeregami potęgowymi. Przemiana sygnałów w obwodach nieliniowych (103)
- Obwody o zmiennych parametrach (108)
Rozdział II
OBWODY ELEKTRYCZNE ZAWIERAJĄCE ELEMENTY CZYNNE
- Układy lampowe (112)
- Charakterystyki statyczna i parametry lamp elektronowych (112)
- Charakterystyki dynamiczne lamp elektronowych (118)
- Układy zastępcze lamp elektronowych w liniowym zakresie pracy. Oporność wejściowa i wyjściowa wzmacniacza lampowego (124)
- Lampa jako czwórnik czynny (128)
- Układy tranzystorowe (131)
- Ogólny opis pracy tranzystorów (131)
- Charakterystyki tranzystorów (135)
- Układy zastępcze i parametry tranzystorów dla małych sygnałów o małej częstotliwości (142)
- Parametry lampowe tranzystorów (147)
- Parametry tranzystorów w zakresie wielkich częstotliwości (151)
- Układy nieliniowe i parametryczne zawierające elementy czynne (154)
- Nieliniowe zniekształcenia sygnałów w obwodach z elementami czynnymi (154)
- Zmiana widma sygnałów w nieliniowych obwodach czynnych (158)
- Praca lamp elektronowych w warunkach kluczowania (164)
- Praca tranzystorów w warunkach kluczowania (167)
- Lampy gazowane w układach przełączających (170)
- Sprzężenie zwrotne w układach zawierających elementy czynne (176)
- Współczynniki przenoszenia układów ze sprzężeniem zwrotnym w stanie ustalonym (176)
- Oporność wyjściowa układów ze sprzężeniem zwrotnym (183)
- Oporność wejściowa układów ze sprzężeniem zwrotnym (186)
- Stabilizujące działanie ujemnego sprzężenia zwrotnego (188)
- Analiza układów ze sprzężeniem zwrotnym przy pomocy schematów zastępczych. Wtórnik anodowy (193)
- Analiza graficzna charakterystyk układów ze sprzężeniem zwrotnym (196)
- Pasożytnicze sprzężenie zwrotne we wzmacniaczach (199)
- Zakłócenia fluktuacyjne w aparaturze elektronowej (204)
- Źródła zakłóceń elektrycznych (204)
- Ogólne rozważania o rejestracji słabych sygnałów (207)
- Szumy obwodów (213)
- Szumy lamp (217)
- Szumy urządzeń półprzewodnikowych (221)
- Całkowite zakłócenia fluktuacyjne stopnia wejściowego urządzenia pomiarowego (224)
Rozdział III
PODSTAWOWE STOPNIE WZMACNIAJŻCE
- Stopnie lampowe z obciążeniem anodowym o wspólnej katodzie (229)
- Podstawowe typy stopni wzmacniających z obciążeniem anodowym (229)
- Charakterystyki oporowego stopnia wzmacniającego dla stanu ustalonego (232)
- Charakterystyki przejściowe oporowego stopnia wzmacniającego (240)
- Zniekształcenia powodowane przez obwody pomocnicze stopnia wzmacniającego (244)
- Uwagi dotyczące projektowania oporowego stopnia wzmacniającego (250)
- Transformatorowy stopień wzmacniający (252)
- Rezonansowy stopień wzmacniający (259)
- Lampowe stopnie wzmacniające o wspólnej anodzie i wspólnej siatce (265)
- Schemat stopnia wzmacniającego z obciążeniem katodowym (o wspólnej anodzie) (265)
- Charakterystyki stopnia z obciążeniem katodowym (271)
- Przykłady stosowania stopni z obciążeniem katodowym (275)
- Stopień wzmacniający o wspólnej siatce (280)
- Kombinowane stopnie lampowe (285)
- Stopień z obciążeniem katodowo - anodowym (285)
- Stopień wzmacniający ze sprzężeniem katodowym (287)
- Stopnie wzmacniające o szeregowym połączeniu lamp (290)
- Przeciwsobne stopnie wzmacniające (296)
- Zrównoważone (mostkowe) stopnie wzmacniające (300)
- Tranzystorowe stopnie wzmacniające (306)
- Uwagi ogólne. Stabilizacja początkowych warunków pracy tranzystora (306)
- Stopień wzmacniający pracujący w układzie o wspólnym emiterze (313)
- Stopień wzmacniający o wspólnym kolektorze (stopień z obciążeniem w obwodzie emitera) (324)
- Stopień wzmacniający pracujący w układzie o wspólnej bazie (328)
- Stopnie wyjściowe wzmacniaczy (330)
- Lampowy stopień wyjściowy z bezpośrednim włączeniem obciążenia do obwodu anodowego lampy (330)
- Stopień wyjściowy z transformatorowym włączeniem obciążenia do obwodu anodowego lampy pracującej w klasie A (333)
- Rezonansowe stopnie wyjściowe (336)
- Tranzystorowe stopnie wyjściowe (346)
Rozdział IV
WZMACNIACZE SPECJALNE
- Wzmacniacze szerokopasmowe (352)
- Wielostopniowe wzmacniacze oporowe (352)
- Korekcja charakterystyk wzmacniacza w górnym zakresie częstotliwości (358)
- Korekcja charakterystyk wzmacniacza w zakresie małych częstotliwości (364)
- Charakterystyka wzmacniaczy ze sprzężeniem zwrotnym (369)
- Wybrane układy wzmacniaczy szerokopasmowych (376)
- Budowa i badanie wzmacniaczy szerokopasmowych (379)
- Wzmacniacze łańcuchowe (384)
- Stopień wzmacniający o stałych rozłożonych (384)
- Wielostopniowe wzmacniacze o stałych rozłożonych (388)
- Wzmacniacze wąskopasmowe (394)
- Wzmacniacze wąskopasmowe z obwodami rezonansowymi (394)
- Wzmacniacze wąskopasmowe z filtrami RC (402)
- Wzmacniacze sygnałów wolnozmiennych (410)
- Układy o bezpośrednim sprzężeniu stopni (410)
- Metody poprawy stabilności wzmacniaczy ze sprzężeniem bezpośrednim (415)
- Wzmacniacze z układami przetwarzającymi prąd stały na prąd zmienny (423)
- Wzmacniacze z korekcją dryftu (427)
- Wzmacniacze tranzystorowe ze sprzężeniem bezpośrednim (433)
Rozdział V
GENERATORY. UKŁADY SPUSTOWE
- Generatory napięć sinusoidalnych ze sprzężeniem zwrotnym (437)
- Wzbudzanie sinusoidalnych drgań elektrycznych w układach ze sprzężeniem zwrotnym (437)
- Stabilizacja częstotliwości wytwarzanych napięć (447)
- Stabilizacja amplitudy wytwarzanych napięć (451)
- Generatory napięć sinusoidalnych typu RC (456)
- Generatory tranzystorowe ze sprzężeniem zwrotnym (462)
- Generatory relaksacyjne (468)
- Drgania relaksacyjne (468)
- Podstawowy układ multiwibratora astabilnego (471)
- Niektóre układy lampowych multiwibratorów astabilnych (481)
- Tranzystorowe multiwibratory astabilne (487)
- Generator samodławny (blocking - generator) (491)
- Układy spustowe (496)
- Układy spustowe o jednym stanie równowagi trwałej (uniwibratory) (496)
- Układy spustowe o liniowej zależności długości impulsów od wartości napięcia sterującego (507)
- Nadążny układ spustowy (przerzutnik Schmitta) (514)
- Układy spustowe o dwóch stanach równowagi trwałej (multiwibratory bistabilne) (517)
- Multiwibratory tranzystorowe (524)
- Układy spustowe na lampach gazowanych (533)
- Generatory sygnałów o specjalnym kształcie (538)
- Generatory periodycznych impulsów prostokątnych (538)
- Generatory krótkich impulsów (545)
- Generatory napięć piłozębnych (549)
- Generatory napięcia schodkowego (555)
- Wytwarzanie sygnałów zadanych w sposób graficzny (561)
Rozdział VI
UKŁADY DETEKCJU I FORMOWANIA SYGNAÓW. UKŁADY REALIZUJĄCE OPERACJE MATEMATYCZNE
- Detekcja sygnałów (566)
- Detekcja w obwodach nieliniowych (566)
- Detekcja sygnałów w obwodach parametrycznych (detekcja synchroniczna) (572)
- Detekcja sygnałów występujących na tle szumów (583)
- Formowanie sygnałów (588)
- Ograniczanie poziomu sygnałów (588)
- Ustalenie poziomu początkowego sygnału (598)
- Zmiana długości impulsów (601)
- Amplitudowo - czasowa przemiana impulsów (606)
- Selekcja czasowa impulsów (610)
- Układy wykonujące operacje matematyczne na sygnałach (618)
- Sumowanie sygnałów (618)
- Mnożenie i dzielenie sygnałów (624)
- Różniczkowanie i całkowanie sygnałów (630)
Rozdział VII
URZĄDZENIA SŁUŻĄCE DO OBSERWACJI KSZTAŁTU SYGNAŁÓW I DO REJESTRACJI ICH POZIOMU
- Urządzenia służące do obserwacji kształtu sygnałów (636)
- Podstawowe informacje o przyrządach służących do obserwacji kształtu sygnałów (636)
- Podstawowe bloki wchodzące w skład oscylografów katodowych (647)
- Niektóre specjalne rodzaje podstawy czasu (653)
- Obserwacja kształtu sygnałów periodycznych w warunkach dużych zakłóceń przypadkowych (szumów) (660)
- Korekcja bezwładności źródeł sygnałów (667)
- Wzmacniacze logarytmiczne (670)
- Wzmacniacze logarytmiczne z elementami nieliniowymi (670)
- Urządzenia logarytmiczne działające na zasadzie przekształcenia amplitudy sygnałów na czas ich trwania (676)
- Urządzenia przeznaczone do rejestracji sygnałów ze źródeł niskooporowych (680)
- Uwagi ogólne o konstruowaniu obwodów wejściowych urządzeń elektronicznych współpracujących z niskooporowymi źródłami sygnałów (680)
- Niektóre układy wzmacniaczy przeznaczonych do współpracy z niskooporowymi źródłami sygnałów (686)
- Elektrometry lampowe (695)
- Elektrometryczny pomiar prądu i ładunku elektrycznego (695)
- Lampy elektrometryczne (700)
- Jednostopniowe elektrometry lampowe (707)
- Wielostopniowe elektrometry lampowe o sprzężeniu bezpośrednim (716)
- Dynamiczne elektrometry lampowe (723)
- Elektrometry lampowe z korekcją niestałości zera (729)
Rozdział VIII
IMPULSOWE URZĄDZENIA POMIAROWE
- Impulsowe wzmacniacze liniowe (732)
- Wiadomości wstępne o projektowaniu liniowych wzmacniaczy impulsowych (732)
- Wybrane układy prostych wzmacniaczy liniowych (738)
- Liczenie impulsów (744)
- Wiadomości ogólne o rejestracji liczby impulsów (744)
- Układy liczące na lampach próżniowych (749)
- Układy liczące na lampach gazowanych (763)
- Tranzystorowe układy liczące (767)
- Ferrytowe i ferrytowo - tranzystorowe układy liczące (771)
- Układy liczące na dekatronach (777)
- Mierniki szybkości liczenia (integratory) (781)
- Badanie rozkładu amplitud impulsów (786)
- Dyskryminatory impulsów (786)
- Jednokanałowe analizatory amplitudy (792)
- Elementy wielokanałowych analizatorów amplitudy (799)
- Elementy wielokanałowych analizatorów pracujących z amplitudowo - czasową transformacją sygnałów (806)
- Badanie rozkładu czasowego impulsów (818)
- Rejestracja równoczesności i nierównoczesności (818)
- Układy koincydencyjne o małej i średniej zdolności rozdzielczej (823)
- Układy koincydencyjne o dużej zdolności rozdzielczej (827)
- Krótki opis wielokanałowych analizatorów czasu (835)
Literatura (839)
Tablica porównawcza lamp produkcji radzieckiej i innych firm (849)
Skorowidz rzeczowy (855)