Zbigniew Faust
Wzmacniacz małej częstotliwości z przeciwsobnym stopniem końcowym klasy B
Książka: Konstruowanie i montaż układów radioamatorskich, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Warszawa 1974, wydanie 3
Dane techniczne
- Moc wyjściowa ok. 6W
- Czułość ok. 300mV
- Poziom szumów 55dB
- Pasmo przenoszenia 50Hz÷15kHz (±1dB)
- Współczynnik zniekształceń nieliniowych ok. 1%
- Zasilanie z sieci 220V/50Hz
Opis konstrukcji
Wzmacniacz małej częstotliwości (rys. 4-11a) składa się ze stopnia odwracającego fazę (lampa L1), stopnia końcowego w układzie przeciwsobnym (lampy L2 i L3) oraz zasilacza. Wzmacniacz jest w zasadzie przeznaczony do odtwarzania zapisu gramofonowego, lecz może również stanowić blok małej częstotliwości w odbiornikach radiofonicznych. Dołączenie stopnia wzmocnienia wstępnego rozszerza zastosowanie tego układu radioamatorskiego, umożliwiając współpracę z mikrofonem, magnetofonem, gitarą elektryczną itp.
Sygnał wejściowy z potencjometru R1 regulacji siły głosu doprowadza się do siatki sterującej lewej triody lampy L1. Po wzmocnieniu, sygnał ten przechodzi przez kondensator C1 do siatki sterującej lampy L2, a także poprzez dzielnik oporowy R6, R7 do siatki prawej triody L1. Na oporniku R4 powstaje sygnał wzmocniony i przesunięty w fazie o 180o. Doprowadza się go do siatki sterującej lampy L3.
Wybrane wartości elementów stopnia odwracającego fazę zapewniają równość napięć sygnału na siatkach sterujących lamp L2 i L3 z dokładnością ok. 5%. Dzięki ujemnemu sprzężeniu zwrotnemu w obwodzie R8, C2, równość napięć zostaje zachowana nawet przy zmianie wartości znamionowych elementów układu, wynikającej z procesu starzenia się tych elementów. Drugi obwód sprzężenia zwrotnego z opornikiem R9 ma na celu zmniejszenie zniekształceń sygnału oraz wyjściowego oporu wzmacniacza. Napięcie sprzężenia zwrotnego doprowadza się z wtórnego uzwojenia transformatora Tr2 do odwodu katodowego lewej triody lampy L1.
Rys. 14-1. Wzmacniacz z przeciwsobnym stopniem końcowym klasy B
a - schemat ideowy wzmacniacza, b - sposób łączenia uzwojeń transformatora wyjściowego
Obciążeniem wzmacniacza mogą być dwa głośniki dynamiczne Gł o mocy 4÷5W, połączone szeregowo i zgodne fazowo.
Zasilacz do wzmacniacza został zaprojektowany w typowym układzie mostkowym z czterema diodami półprzewodnikowymi D1÷D4. Filtrację napięcia zasilającego zapewnia układ złożony z dwóch kondensatorów elektrolitycznych C3, C4 i opornika R10.
Wykaz elementów układu:
- R1 - potencjometr masowy PA 101 1MΩ/0,5W/C
- R2, R4 - opornik masowy OWS 200kΩ/0,5W
- R3, R5 - opornik masowy OWS 1kΩ/0,5W
- R6 - opornik masowy OWS 470kΩ/0,5W
- R7 - opornik masowy OWS 56kΩ/0,5W
- R8 - opornik masowy OWS 620kΩ/0,5W
- R9 - opornik masowy OWS 43kΩ/0,5W
- R10 - opornik masowy OWS 3kΩ/1W
- R11, R12 - opornik masowy OWS 100Ω/1W
- C1, C2 - kondensator papierowy KBGJ 0,005μF/400V
- C3, C4 - kondensator elektrolityczny KEN 50μF/350V
- L1 - lampa elektronowa ECC83
- L2, L3 - lampa elektronowa EL84
- D1÷D4 - dioda półprzewodnikowa DZG7
- Gł - dwa głośniki dynamiczne (GDS31-22/5, GD31-21/5 albo GD20/6) połączone szeregowo i zgodne fazowo.
- Tr1 - transformator sieciowy wykonuje się samodzielnie. Na rdzeniu o przekroju kolumny środkowej 10,25cm2 i powierzchni okna 7,7cm2 należy nawinąć następujące uzwojenia:
pierwotne II - 880 zwojów drutem ø0,33mm w emalii,
wtórne anodowe I - 770 zwojów drutem ø0,55mm w emalii,
wtórne żarzeniowe III - 28 zwojów drutem ø0,96mm w emalii. - Tr2 - transformator głośnikowy również można wykonać samodzielnie. Na rdzeniu o przekroju 6,8cm2 i powierzchni okna 5,1cm2 nawija się dwa uzwojenia:
pierwotne - 2×1200 zwojów drutem ø0,19mm w emalii,
wtórne - 3×88 zwojów drutem ø0,47mm w emalii.
Uzwojenie pierwotne składa się z dwóch sekcji, a wtórne z trzech. Pomiędzy uzwojeniem pierwotnym a wtórnym oraz między warstwami uzwojenia wtórnego należy umieścić przekładki z kartonu. Połączenia uzwojeń wykonuje się zgodnie z rys. 4-11b.
Wzmacniacz można zmontować na chassis o rozmiarach 240×92×53mm, wykonanym z blachy aluminiowej o grubości 1,5mm lub stalowej o grubości 1mm. Zaleca się, aby stopień odwracający fazę (lampa L1) był jak najbardziej oddalony od transformatora sieciowego Tr1. Obudowę potencjometru R1 należy połączyć z chassis.
Zestaw głośnikowy powinien mieś oddzielną obudowę, której zaprojektowanie pozostawia się radioamatorowi.
Uruchomienie
Uruchomienie opisanego wzmacniacza sprowadza się do skontrolowania prawidłowości montażu oraz ustalenia podanych na schemacie ideowym wartości napięć. Jeżeli układ się wzbudza, to należy zamienić miejscami końce uzwojenia wtórnego transformatora Tr2. Maksymalną czułość wzmacniacza uzyskuje się przez dobranie odpowiedniej wartości opornika R9.
Materiał udostępnił Grzegorz Makarewicz, 'gsmok'
